Vereniging Juridische Kwaliteitszorg & Vereniging JuristenRijk

Beste lezer,

 
In aansluiting op de vooraankondiging van 30 januari 2024, nodigen wij u uit voor ons congres met als thema:
 

• Starttijd: 10.30 uur met verschillende lezingen, een lunch en een panelgesprek in de middag
• Opening door John Olivier (voorzitter VJK) en Monique Wesselink (bestuurslid VJR).
• Eindtijd: 15.30 uur met aansluitend een borrel

Hoe spelen we in op digitale kansen?
In de huidige samenleving neemt kunstmatige intelligentie een steeds grotere plaats in. De vraag is hoe gemeentejuristen en rijksjuristen daarmee het best kunnen omgaan. Die vraag staat in dit gezamenlijke congres centraal. U bent hierbij van harte welkom!

Ochtendprogramma (10.30 uur – 12.30 uur)

Prof. dr. mr. Jurgen Goossens
Hoogleraar staatsrecht, Universiteit Utrecht
De inzet van algoritmische systemen en de rol van de wetgevings- en overheidsjurist

De overheid en dan vooral het bestuur zetten in toenemende mate informatietechnologie in bij hun besluitvormingsprocessen. Dit leidt tot meer en meer geautomatiseerde besluitvorming zonder noemenswaardige menselijke tussenkomst. Hierbij wordt gebruik gemaakt van algoritmen, geautomatiseerde feitenvaststelling, grootschalige data-verzameling en data-analyse. Met verwijzing naar verschillende publicaties van de Nationale Ombudsman, waarschuwde de Afdeling advisering van de Raad van State in 2018 hoe burgers hierdoor op grote schaal in de knel zijn gekomen. Zij schrijft dat daarbij ook te weinig wordt onderkend dat digitalisering het functioneren van de overheid zelf verandert.

Hoog tijd dus voor een fundamentele bezinning op de rol van de wetgevings- en overheidsjurist, zodat zij hun cruciale rol zo optimaal mogelijk kunnen blijven vervullen in een snel veranderende context. Het recht borgt immers belangrijke publieke waarden en biedt de burger rechtsbescherming. In de machine van de overheid fungeren de wetgevings- en overheidsjuristen als hoeders van de rechtsstaat: menselijke intelligentie als noodzakelijk tegenwicht tegen kunstmatige ‘intelligentie’.

Dr. Floris Kreiken
Juridisch adviseur Constitutionele Zaken en Wetgeving bij Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
De regulering van AI

De onderhandelingen over de AI verordening zijn afgerond, maar dat was niet zonder slag of stoot: er is op het laatst meer dan 24 uur door onderhandeld om tot een akkoord te komen. Niet gek ook, AI is nou eenmaal een technologie die in de spotlights staat, en deze wet wil veel dingen tegelijk bereiken en is op nagenoeg elke sector van toepassing. En dan was ChatGPT nog niet eens door consumenten in gebruik toen het oorspronkelijke voorstel werd gedaan.

In deze presentatie neem ik jullie graag mee in het doel, achtergrond en dilemma’s van de wet: hoe wordt AI straks gereguleerd, en wat betekent dit voor de overheid? Daarnaast lopen we vooruit op de implementatie: er moet uitvoeringwetgeving komen, standaarden, diverse uitvoeringshandelingen vanuit de EU, en ondertussen moeten organisaties stapsgewijs aan de verplichtingen gaan voldoen. Het werk is nog maar net begonnen, en dat brengt uitdagingen met zich mee waar overheidsjuristen zich mee zouden moeten bemoeien.

mr. Riccardo Osterwald
Directeur Juridisch Bureau bij de gemeente Amsterdam
AI en de juridische functie 2.0: Een fantastische uitdaging, met een weerbarstig randje!

Riccardo Osterwald is directeur bij het Juridisch Bureau van de gemeente Amsterdam. Een grote juridische directie (circa 175 medewerkers) waar met hart en ziel voor de Amsterdammer en de grootstedelijke organisatie wordt gewerkt. Riccardo gelooft dat AI een bijdrage kan leveren om ons werk als jurist beter aan te laten sluiten bij de behoefte van burger en organisatie. Het gebruik van AI is noodzakelijk en geen keuze maar een kans volgens hem. Anders gezegd: Je hoort nogal eens het geluid dat de inzet van technologie, automatisering en digitalisering haaks staat op aandacht voor de mens en zijn leven van alledag, maar Riccardo is ervan overtuigd dat het strategisch bekijken welke processen met behulp van technologie (op welke manier dan ook) efficiënter uitgevoerd kunnen worden juridische capaciteit beschikbaar maakt voor het werk dat vraagt om de menselijke benadering, het creatieve denkproces en het leggen van verbindingen tussen de diverse onderdelen binnen de stad. Oftewel, juist meer ruimte voor toepassing van de menselijke maat in dossiers waar dat nodig is. AI kan ook helpen om het recht toegankelijker te maken.

Riccardo vertelt welke juridische tools de juristen en data scientists binnen het Juridisch Bureau hebben ontwikkeld, welke successen daarbij zijn behaald en wat de valkuilen en uitdagingen waren en zijn. Durf jij achterover te gaan zitten? Heel even dan, want daarna: ‘Check in for the ride’ en laat je overtuigen dat AI binnen de kortste keren een enorme impact zal hebben op ons vak en ons dagelijks werk. Riccardo’s inzet? Dat jij wegloopt uit dit plenaire gedeelte en denkt: Poeh…wat heb ik leuk werk en het wordt alleen nog maar leuker!!!”

Middagprogramma (13.30 uur – 15.30 uur)

mr. Fatma Çapkurt 
Promovenda afdeling Staats- en bestuursrecht van de Leidse Faculteit der Rechtsgeleerdheid
Zorgvuldig profileren: een pleidooi voor méér AVG in de Awb

Al jaren is bekend dat bestuursorganen in de sociale zekerheid en het belastingrecht gebruikmaken van algoritmische (en analoge) risicoprofilering. Hiermee bepalen zij bijvoorbeeld welke aanvragen van burgers onderzoekswaardig zijn en wanneer heronderzoek naar een al toegekende voorziening geboden is. Is de Algemene wet bestuursrecht (Awb), die is geschreven voor een papieren bestuur, wel geëquipeerd om dergelijke algoritmische profileringsprocessen te normeren?
 
Awb-juristen beantwoorden deze vraag vaak instemmend, onder verwijzing naar de beginselen van behoorlijk bestuur. Daarbij gaat de aandacht vooral uit naar het zorgvuldigheidsbeginsel en het motiveringsbeginsel die in de algoritmische context zouden kunnen worden geherinterpreteerd. Maar hoe moet deze herinterpretatie worden vormgegeven? Çapkurt bepleit dat de beginselen van gegevensverwerking uit artikel 5 Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) hierbij van grote waarde kunnen zijn. Integrale kennis van de Awb én AVG is volgens haar dan ook onontbeerlijk om rechtmatig én slim gebruik te kunnen maken van de voordelen die algoritmische (en analoge) risicoprofilering biedt.

Prof. mr. Janneke Gerards
Hoogleraar fundamentele rechten, Universiteit Utrecht
AI én menselijke intelligentie: het IAMA als hulpmiddel

Digitale technologieën (AI, algoritmes) bieden veel kansen voor overheden om hun werkzaamheden efficiënter en effectiever in te richten. Bovendien kunnen deze technologieën de besluitvorming soms verbeteren. Toch zijn er valkuilen en risico’s, zeker wanneer beslissingen worden genomen op basis van algoritmes die impact hebben op mensen. Dan kunnen grondrechten in het geding komen.

Om te voorkomen dat grondrechten en andere publieke waarden worden aangetast, is het belangrijk om ‘menselijke intelligentie’ te benutten bij de ontwikkeling en inzet van algoritmen. Het Impact Assessment voor Mensenrechten en Algoritmes (IAMA) is daarbij een goed hulpmiddel. Het IAMA helpt om bij het nemen van besluiten over het inzetten van algoritmen alle beginselen van goed en behoorlijk bestuur te respecteren. Het staat vol met belangrijke vragen, variërend van ‘waarom willen we eigenlijk een algoritme inzetten?’ en ‘welke data gaan we gebruiken?’, tot ‘hoe kunnen we rekening houden met de menselijke maat’ en ‘staat de impact op grondrechten in verhouding tot het doel van het algoritme?’.

Het IAMA is ontwikkeld door prof. mr. Janneke Gerards, dr. Mirko Tobias Schäfer, Arthur Vankan en Iris Muis (Universiteit Utrecht, Rechtsgeleerdheid/Utrecht Data School). In de presentatie geeft Janneke Gerards meer informatie over achtergronden, inhoud, gebruik en ervaringen met het IAMA.

Panelgesprek
Onder leiding van prof. mr. dr. Jurgen Goossens

Borrel
Naast kennisdeling staat in dit congres ook het ontmoeten van elkaar centraal. We zien u dan ook graag bij onze borrel. Het ideale moment om bij te praten met collega´s uit het vak en terug te blikken op een inspirerende dag!

Datum: Donderdag 30 mei 10.30 – 15.30 (inloop vanaf 09.45 uur)
Locatie: De Glazen Zaal, Prinsessegracht 26, 2514AP Den Haag

Direct aanmelden

Ga voor meer informatie over onze verenigingen naar www.vjk.nl en www.juristenrijk.nl